ماجرای مهریه‌ای که از پنج سکه به ۱۱ فقره سفته به ارزش یک میلیارد و صد میلیون تومان تغییر کرد، سرانجام در دادگاه تجدیدنظر استان گره‌گشایی شد؛ جایی که قاضی با تکیه بر قصد واقعی طرفین و اعتبار تعهدات مالی، حکم به پرداخت تمام مبلغ به نفع زن صادر کرد.

دریا و سامان در سال 1400 با هم عقد موقت کردند. مهریه‌ای که در عقدنامه ثبت شد، ۵ سکه بود. اما مدت کوتاهی بعد، سامان برای همسرش ۱۱ فقره سفته به مبلغ یک میلیارد و صد میلیون تومان امضا کرد و پشت آن‌ها نوشت که این مبلغ «برای مهر» است. همین سفته‌ها آغاز یک دعوای حقوقی شد؛ دریا آن‌ها را مهریه جدید یا تضمین پرداخت مهر می‌دانست، ولی سامان می‌گفت این سفته‌ها بی‌اعتبارند و هیچ پشتوانه‌ای ندارند. کار به دادگاه کشید و سرنوشت این تعهد مالی به دست قضات افتاد.

شروع دادخواست

موضوع دعوا: مطالبه ۱/۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان بر اساس ۱۱ فقره سفته.

• دریا (خواهان): این سفته‌ها مهر جدید یا تضمین پرداخت مهر هستند.
• سامان (خوانده): این سفته‌ها بی‌اعتبارند و باید پس داده شوند.

۱. ماهیت سفته‌ها: مهر یا ضمانت؟

• دریا ابتدا گفت بخشی مهر و بخشی وجه التزام (جریمه تأخیر در پرداخت مهر) است، اما بعد توضیح داد که کل مبلغ یک میلیارد و صد میلیون تومان جایگزین ۵ سکه مهر شده است.
• سامان گفت: سفته‌ها هیچ اعتباری ندارند و بعد از عقد صادر شده‌اند.
• دادگاه تجدیدنظر: با توجه به نوشته پشت سفته‌ها و گفته‌های دو طرف، روشن است که قصدشان تبدیل مهر سکه به پول بوده. حتی اگر این پول مهر نباشد و صرفاً «وجه التزام» باشد، باز هم تعهد مالی است و باید پرداخت شود.

۲. آیا افزایش مهر بعد از عقد صحیح است؟

• استدلال سامان: به نظریه شورای نگهبان استناد کرد که گفته «افزایش مهر بعد از عقد شرعاً درست نیست».
• دادگاه: درست است که بعد از عقد، افزایش مهر شرعی نیست، اما این باعث بی‌اعتباری تعهد نمی‌شود. این مبلغ می‌تواند به‌عنوان یک تعهد مالی مستقل معتبر باشد.

۳. اعتبار تعهد مستقل (شرط ابتدایی)

دادگاه توضیح داد که حتی اگر مبلغ سفته‌ها مهر محسوب نشود، باز هم یک تعهد مستقل است:

• ماده ۱۰ قانون مدنی: هر توافقی که مخالف قانون نباشد، معتبر است.
• قاعده شرعی «المؤمنون عند شروطهم»: مسلمانان باید به تعهدات خود پایبند باشند.
• عرف و بنای عقلا: در جامعه، قول و تعهد افراد محترم است.
• هیچ دلیل قانونی یا شرعی برای بی‌اعتبار دانستن چنین تعهدی وجود ندارد.

۴. حکم نهایی دادگاه تجدیدنظر

• تجدیدنظرخواهی سامان (شوهر) رد شد.
• حکم قطعی:
  • سامان محکوم به پرداخت کل مبلغ یک میلیارد و صد میلیون تومان شد.
  • همچنین باید هزینه دادرسی، حق‌الوکاله و خسارت تأخیر تأدیه را از روز طرح دعوا تا زمان اجرای حکم بپردازد.
  • دعوای سامان برای پس گرفتن سفته‌ها هم رد شد.

جمع‌بندی 

دادگاه تجدیدنظر با بررسی مدارک و نیت واقعی طرفین به این نتیجه رسید که:

• سفته‌ها تعهد مالی معتبر هستند، چه به‌عنوان مهر جدید و چه به‌عنوان ضمانت.
• حتی اگر افزایش مهر بعد از عقد شرعی نباشد، باز هم به‌عنوان یک «تعهد مستقل» باید اجرا شود.
• در نتیجه، شوهر (سامان) باید کل مبلغ یک میلیارد و صد میلیون تومان را بپردازد.

سوالات متداول

1. آیا افزایش مهریه بعد از عقد ازدواج از نظر قانون و شرع معتبر است؟

از نظر فقهی، افزایش مهر پس از عقد شرعی نیست، اما اگر زوج پس از عقد تعهد مالی جدیدی ایجاد کند (مثلاً امضای سفته یا چک)، این تعهد به استناد ماده ۱۰ قانون مدنی و قاعده «المؤمنون عند شروطهم» کاملاً معتبر است و باید اجرا شود.

2. آیا سفته‌ای که بعد از عقد صادر می‌شود می‌تواند مهریه محسوب شود؟

در صورتی که نیت و توافق دو طرف بر جایگزینی مهریه با مبلغ جدید باشد و پشت سفته‌ها نیز ذکر شده باشد که برای «مهر» است، دادگاه می‌تواند آن را مهریه جدید یا تضمین پرداخت مهر تلقی کند. در هر حالت، این سفته‌ها تعهد مالی الزام‌آور محسوب می‌شوند.

3. حکم نهایی دادگاه درباره پرونده دریا و سامان چه بود؟

دادگاه تجدیدنظر با استناد به قصد واقعی طرفین و اعتبار تعهدات مالی، حکم به پرداخت کل مبلغ یک میلیارد و صد میلیون تومان به نفع زن صادر کرد. دادگاه اعلام کرد که حتی اگر این مبلغ مهر جدید نباشد، تعهد مالی مستقل و قانونی است و باید پرداخت شود.