رای وحدت رویه ۸۰۵؛ چراغ سبز به وجه التزام نامحدود؟

محتوای رای به زبان ساده

رای وحدت رویه ۸۰۵رسماً گرفتن خسارت قراردادی تاخیر تادیه بدون سقف مشخص را مجاز دانسته و آن را تحت پوشش وجه التزام قرار داده است.

مثال: فرض کنید شخصی قراردادی با بانک دارد و موعد پرداخت قسط را از دست بدهد. طبق رای جدید، بانک می‌تواند هر مبلغی را به عنوان وجه التزام مطالبه کند، بدون اینکه سقف قانونی مشخصی وجود داشته باشد.

رأی وحدت رویه ۸۰۵ دیوان عالی کشور، دریافت وجه التزام بدون سقف مشخص را مجاز دانسته و آن را در چهارچوب قراردادها پذیرفته است.

نقدهای اصلی

۱. تهدید علیه حذف ربا

• قانون پیشین، خسارت قانونی تاخیر تادیه ۱۲٪ سالانه را حذف کرده بود تا ربا از نظام مالی خارج شود.
• رای ۸۰۵ اجازه می‌دهد وجه التزام بدون سقف تعیین شود و هدف حذف ربا را زیر سوال می‌برد.

مثال: اگر قرارداد ملکی با فروشنده‌ای داشته باشیم و موعد پرداخت را سه ماه دیر کنیم، او می‌تواند وجه التزام را چند برابر مبلغ اصلی تعیین کند، چیزی که سابقاً قانون اجازه نمی‌داد.

منتقدان معتقدند این رأی می‌تواند در عمل ربا را بازتولید کند و زمینه سوءاستفاده در قراردادها را افزایش دهد.

۲. برداشت نادرست از قانون

• رای بر اساس برداشت‌های اشتباه از ماده ۲۳۰ قانون مدنی و ذیل ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی صادر شده است.
• کارشناسان معتقدند این برداشت‌ها پایه قانونی محکمی ندارند و تفصیل آن در جلسات تخصصی بیان شده است.

۳. احتمال تشتت رویه قضایی

• این رای ممکن است منجر به تصمیمات متفاوت قضات در پرونده‌های مشابه شود.
• قضات برای جلوگیری از صدور حکم ناعادلانه، احتمالاً روش‌های جدیدی برای تعدیل وجه التزام پیدا خواهند کرد.

برداشت نادرست از مواد قانونی و احتمال ایجاد تشتت در رویه قضایی از مهم‌ترین ایرادات مطرح‌شده درباره رأی ۸۰۵ است.

۴. تلاش دیوان برای کاهش تبعات

• دیوان تاکید کرده است که وجه التزام باید با مقررات آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه هماهنگ باشد.
• به عنوان مثال، بانک‌ها نمی‌توانند در قراردادهای خود وجه التزام را به اندازه‌ای تعیین کنند که عملاً اجحاف‌آمیز باشد.

نتیجه‌گیری

رای وحدت رویه ۸۰۵، اگرچه برای شفاف‌سازی وضعیت حقوقی وجه التزام صادر شده، اما با برداشت‌های نادرست قانونی و امکان سوءاستفاده در وجه التزام نامحدود، انتقادات زیادی به دنبال دارد و احتمال ایجاد چالش‌های اخلاقی و تشتت رویه در نظام قضایی وجود دارد.

سئوالات متداول

1. رأی وحدت رویه ۸۰۵ درباره وجه التزام چه می‌گوید؟
   رأی ۸۰۵ گرفتن وجه التزام بدون سقف مشخص را مجاز دانسته، مشروط بر رعایت قوانین، نظم عمومی و اخلاق حسنه.
2. انتقادات اصلی رأی ۸۰۵ چیست؟
   مهم‌ترین انتقادات شامل امکان بازگشت ربا، برداشت نادرست قانونی و تشتت رویه قضایی است.
3. چگونه وجه التزام عادلانه تعیین شود؟
   مبلغ وجه التزام باید منصفانه و مطابق قوانین باشد و از مشاوره حقوقی برای تعیین دقیق استفاده شود.