فوت در حریم ریلی؛ از دیه تا رد دعوا

حوادث ریلی از جمله موضوعاتی هستند که مسئولیت‌های سنگینی را برای شرکت‌های مرتبط ایجاد می‌کنند. در یکی از پرونده‌های مطرح‌شده در تهران، فوت یک شهروند بر اثر برخورد با قطار، به دعوای حقوقی پیچیده‌ای منجر شد.

آغاز ماجرا

فردی در حریم ریلی دچار حادثه شد و جان خود را از دست داد. خانواده او (اولیای دم) پس از این حادثه تصمیم گرفتند برای جبران خسارت، اقدام قضایی کنند.

مرحله اول: رسیدگی کیفری

پرونده ابتدا به عنوان یک پرونده کیفری مطرح شد. اما پس از بررسی‌های مقدماتی، دادگاه قرار موقوفی تعقیب صادر کرد. در نتیجه، اولیای دم مسیر دعوای مدنی را برای مطالبه دیه و خسارت انتخاب کردند.

مرحله دوم: طرح دعوای مدنی

خواهان‌ها علیه دو خوانده دادخواست دادند:

1. شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران (به عنوان متولی زیرساخت‌های ریلی)

2. شرکت رجا (به عنوان شرکت مسافربری و بهره‌بردار قطار)

خواسته دعوا، مطالبه دیه متوفی بود.

مرحله سوم: رأی دادگاه بدوی

دادگاه بدوی پس از رسیدگی، مسئولیت را متوجه شرکت راه‌آهن دانست و حکم داد که این شرکت باید؛ دیه کامل متوفی را به اولیای دم پرداخت کند.

مرحله چهارم: تجدیدنظرخواهی

شرکت راه‌آهن به رأی اعتراض کرد و پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان تهران ارجاع شد.

مرحله پنجم: رأی دادگاه تجدیدنظر

دادگاه تجدیدنظر با بررسی پرونده چنین تصمیم گرفت:

• دعوا علیه شرکت راه‌آهن به درستی اقامه نشده است.
• موضوع باید ابتدا به کمیسیون سوانح راه‌آهن ارجاع می‌شد.
• به همین دلیل، رأی دادگاه بدوی نقض شد و قرار رد دعوا صادر گردید.

جمع‌بندی ماجرا

پرونده فوت در حریم ریلی نشان می‌دهد که رسیدگی به حوادث مرتبط با حمل‌ونقل ریلی در نظام قضایی ایران هنوز با ابهامات و چالش‌های جدی روبه‌رو است. ماجرا از یک حادثه ساده آغاز شد اما در مسیر رسیدگی، میان دادگاه بدوی و دادگاه تجدیدنظر اختلاف نظر پدید آمد. دادگاه بدوی شرکت راه‌آهن را مسئول دانست و حکم به پرداخت دیه صادر کرد، اما دادگاه تجدیدنظر با استناد به ضرورت ارجاع به کمیسیون سوانح و ایراد در تعیین خوانده دعوا، رأی را نقض و دعوا را رد کرد.

این فرایند نشان می‌دهد که در دعاوی ناشی از سوانح ریلی، تعیین مرجع صالح و تشخیص خوانده درست از همان ابتدا اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین روشن است که کمیسیون سوانح راه‌آهن نقشی محوری در رسیدگی ایفا می‌کند و دادگاه‌ها در عمل نمی‌توانند بدون نظر تخصصی این کمیسیون، مسئولیت شرکت‌ها را مشخص کنند. 

در مجموع، این پرونده بازتاب‌دهنده ضرورت توسعه رویه قضایی منسجم در حوزه حمل‌ونقل ریلی و توجه بیشتر به جایگاه کمیسیون‌های تخصصی در فرآیند دادرسی است.

سوالات متداول

۱. در صورت وقوع حادثه در حریم ریلی، چه نهادی ابتدا مسئول بررسی است؟

طبق مقررات حمل‌ونقل ریلی و آیین‌نامه‌های مرتبط، کمیسیون سوانح راه‌آهن اولین مرجع تخصصی برای بررسی علت حادثه است. بدون نظر این کمیسیون، دادگاه نمی‌تواند به‌طور مستقیم مسئولیت شرکت‌های ریلی را تعیین کند.

۲. آیا خانواده متوفی می‌توانند مستقیماً از شرکت راه‌آهن مطالبه دیه کنند؟

خیر، ابتدا باید نظر کمیسیون سوانح اخذ شود تا مشخص گردد قصور یا تقصیر متوجه کدام نهاد است. بدون این نظر، دادگاه معمولاً دعوا را رد می‌کند.

۳. خوانده درست در دعاوی حوادث ریلی چه کسی است؟

بسته به نتایج بررسی کمیسیون سوانح، ممکن است شرکت راه‌آهن، شرکت بهره‌بردار (مانند رجا) یا حتی شخص ثالث مسئول شناخته شود. تعیین خوانده درست از ابتدا نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت دعوا دارد. مثال: اگر کمیسیون مشخص کند که نقص زیرساخت باعث حادثه بوده، مسئولیت با شرکت راه‌آهن است؛ اما اگر خطای انسانی راننده قطار عامل باشد، شرکت بهره‌بردار مسئول خواهد بود.